Thạt Luổng là một ngôi chùa tháp lớn và đẹp nhất tại vùng đất triệu Voi, biểu tượng tiêu biểu cho văn hóa và óc sáng tạo của người Lào. Ngôi chùa này được xây dựng vào thế kỉ thứ 16, khi vương triều Lạng Xạng dời đô từ Luông Pha băng về Viêng Chăn.

Theo người dân nơi đây, Thạt Luổng rất thít, nó là một trong những ngôi chùa trên thế giới lưu giữ xá lợi của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni khi người nhấp Niết Bàn.  Theo thư tịch cổ của ngôi chùa để lại thì vào năm 236 Phật lịch ( khoảng 307 trước công nguyên thì ngôi chùa được xây dựng). Sau khi mà rời đo về Viêng Chăn, cùng với việc xây dựng đình đài cung điện, lăng tẩm thì ông vua Xệtthảthilạt đã cho xây bọc ngôi tháp cũ thành một ngôi tháp to, đẹp hơn và kiến trúc ấy vẫn còn được lưu giữ đến tận ngày nay.

Thạt Luổng có bệ hình vuông, phía Bắc và Nam mỗi bề rộng 68m, phía Đông và Tây mỗi bề rộng 69m, xung quanh được trang trí bởi 332 hình lá bồ đề cách điệu. Ngoài tháp chính cao 45m, còn có 30 tháp nhỏ biểu tượng cho Đức Phật Thích ca với 30 năm tu hành gian khổ của người để trở thành Phật. Trên các tháp nhỏ này có đắp những hàng chữ Bali nổi ghi các lời răn của đức Phật.

Hằng năm thì nơi đây diễn ra lễ hội Thạt Luổng sôi động với nhiều hoạt động độc đáo thú vị.

Thạt Luổng là kiến trúc đặc sắc tại Lào

Lễ hội Thạt Luổng

Hội Thạt Luổng là một lễ hội truyền thống đặc sắc, mang đậm nét văn hóa của Lào và nó thu hút sự quan tâm của tất cả các bộ tộc trên đất nước của Lào cũng như du khách thập phương. Lễ hội Thạt Luổng diễn ra vào những ngày sát rằm tháng 12 âm lịch, kéo dài trong một tuần và kết thúc đúng rằm của tháng. Hằng năm, ngoài những phần lễ tín ngưỡng tôn giáo ra thì còn có các hội trợ thương mai trưng bày và mua bán hàng hóa trong ngoài nước.

Lễ hội này rất lớn, trong lễ Thạt Luổng có lễ rước Phạ Sạt Phơng( lễ rước tháp) từ chùa Mẹ Xỉ Mương tới Thạt Luổng. Phạ  Thạt Luổng là mô hình kiến trúc đền thờ bằng chất liệu xốp, quanh quanh có gắn hoa làm bằng sáp mật ong có màu vàng rực rỡ. Trên chóp của Phạ Sạt Phơng có cắm 9 bông hoa sen trăng, xung quanh tháp là có các dây tua cắm hoa hoặc tiền vàng mã.

Lễ hội Thạt Luổng

Những người rước sẽ khiêng Phạt Sạt Phơng đi vòng quanh Thạt luổng một vòng sau đó dừng ở hậu sảnh dâng lễ và được các nhà sư tiếp đón lễ vật một cách nghiêm cẩn, thành kính. Theo tục lệ ở nơi đây thì mỗi gia đình, mỗi buôn, bản, hoặc cộng đồng nhóm người có thể chung nhau cũng Phạ Sạt Phơng,

Vào buổi sáng, hàng nghìn các nhà sư từ khắp vùng miền nước Lào sẽ đổ về Thạt Luổng, kê dọc bàn hai bên đường để cho tín Phật thập phương dâng lễ, tiền, bánh kẹo, xôi.. Trong buổi lễ, ngoài người dân ở xứ xở nơi đây, còn có các lãnh đạo bộ ban ngành, chính quyền tham dự nữa.

Các nhà sư tiếp đón lễ vật

Xong phần lễ là đến phần hội, hội diễn ra những trò chơi, giải trí văn nghệ, văn hoá, thể thao, mua bán hàng hoá, triển lãm. Trong biểu diễn văn nghệ tại lễ hội, người Lào đặc biệt chú trọng tới việc phô diễn các làn điệu dân ca dân vũ nổi tiếng mang tính đặc trưng của phong tục tập quán Lào như Lăm Lưởng (hát truyện thơ), lăm tơi đến các loại lăm (múa) mang tính địa phương như lăm Sa La Văn, lăm Si Phăn Đon (Nam Lào), lăm Tằng Vải…

Trong lễ hội cũng có trò Tị Khi ( Hockey), trò này được chia làm hai phe, phe áo đỏ tượng trưng cho quan chức nhà nước, còn pha áo trắng tượng trưng cho nhà người nông dân. Mỗi trận đấu được chia làm 3 hiệp, mỗi hiệp 20-30 phút và mang tính ước lệ …

Người dân Lào đang hành lễ 

Theo tín ngưỡng dân gian, nếu năm nào phe quan chức thắng phe nông dân thì đất nước sẽ khó được yên, người dân làm ăn thất bát, chính vì thế mà năm nào phe áo trắng hay cởi trần đều thắng. Ngoài ra, “Tị khi” còn mang ý nghĩa cầu an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, trên dưới hòa thuận, đất nước thanh bình, người dân no ấm, xóa bỏ thù hằn, đoàn kết sum họp cùng xây dựng đất nước bản làng phồn vinh hạnh phúc.

Đêm cuối cùng của lễ hội sẽ có lễ rược nến, khi hàng nghìn Phật tử cầm trên tay ngọn nến thăp sáng, đi vòng quanh thảm cỏ bên trong khuôn viên chùa Thạt Luổng, tạo nên một không gian lung linh và ảo kì, làm cho chốn này trờ lên linh thiêng và huyền bí.

Năm nào cũng vậy, khi kết thúc lễ hội là màn pháo bông đẹp mắt, đầy màu sắc, hứa hẹn những một mùa lễ hội mới.